Τραυματισμός ή ψευδαίσθηση; Τι γίνεται όταν τα πουλιά παίζουν θέατρο;

Ορισμένα είδη προσποιούνται τραυματισμούς για να προστατεύσουν τις φωλιές τους από τα αρπακτικά – νέα έρευνα μας δείχνει ότι είναι μια πιο κοινή συμπεριφορά από ό,τι πιστεύαμε.

Ο ορνιθολόγος Κλίντον Φράνσις ήταν επικεφαλής μιας εκδρομής κατά μήκος της ακτής της Καλιφόρνια όταν οι μαθητές εντόπισαν αυτό που φαινόταν να ήταν ένας τραυματισμένος σφυριχτής. Το πουλί φώναζε και τέντωνε την μια του φτερούγα η οποία φαίνονταν να έχει στρίψει (σαν να μην ήταν στη θέση της). Το πουλί προσποιούνταν έναν τραυματισμό, η τεχνική ονομάζεται προσποίηση σπασμένης φτερούγας και το έκανε για να παρασύρει τα αρπακτικά μακριά από τη φωλιά του, ένας μαθητής έκανε μια ερώτηση που φαινόταν απλή, αλλά αποδείχτηκε πρόκληση: Ποια άλλα είδη το κάνουν αυτό;

Ο Φράνσις γνώριζε ότι κάποια άλλα  πτηνά το έκαναν, αλλά δεν ήταν σίγουρος πόσο διαδεδομένη ήταν η τεχνική αυτή. Έτσι, ενθάρρυνε τους φοιτητές στο Πολιτειακό Πολυτεχνείο της Καλιφόρνια να το ανακαλύψουν.

Αυτή η απλή ερώτηση το 2016 μετατράπηκε σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο στο Proceedings of the Royal Society B. Ο Φράνσις, μαζί με φοιτητές και συναδέλφους, βρήκαν σχεδόν 300 είδη που εκτελούν την προσποίηση της σπασμένης φτερούγας σε όλο τον κόσμο.

Το τέχνασμα αυτό του δήθεν τραυματισμού είναι μόνο μία από τις πολλές δημιουργικές συμπεριφορές που έχουν εξελίξει τα ζώα για να αποφύγουν να γίνουν γεύμα. Μερικά ζώα μπορεί να παγώσουν (να μείνουν εντελώς ακίνητα) όταν ένας επιτιθέμενος πλησιάζει πολύ κοντά. Αλλά η αποφυγή των αρπακτικών είναι πιο περίπλοκη κατά την περίοδο αναπαραγωγής, όταν τα πουλιά πρέπει να εξισορροπήσουν την επιβίωσή τους με το να αποτρέψουν την επόμενη γενιά να γίνει σνακ ενός αρπακτικού. Πρέπει να διαλέξουν ανάμεσα σ’ αυτά και τα παιδιά τους.

Μερικοί γονείς επιτίθονται σε  πιθανούς θηρευτές για να σώσουν τα μικρά τους: Για παράδειγμα, τα κοινά γλαρόνια είναι διαβόητα για τις άγριες επιθέσεις τους. Μερικά άλλα είδη χρησιμοποιούν καμουφλάζ για να ενωθούν με το περιβάλλον τους και να κρύψουν τόσο τον εαυτό τους όσο και τις φωλιές τους. Η προσποίηση σπασμένης φτερούγας για την  απόσπασης της προσοχής είναι ένα άλλο σύνολο εργαλείων που επιτρέπουν στον γονέα να προστατεύσει τα μικρά του και να δραπετεύσει ο ίδιος το τελευταίο δευτερόλεπτο.

Αυτοί οι ελιγμοί που τραβούν την προσοχή κλιμακώνονται σε ένταση καθώς προχωρά η περίοδος αναπαραγωγής. Στην απλούστερη μορφή τους, για την απόσπαση της προσοχής του θηρευτή μπορεί απλώς ένα πουλί να  καλεί για να τραβήξει την προσοχή του. Άλλα πουλιά το πάνε ένα βήμα παραπέρα, τρέχοντας σε μια σκυφτή στάση μακριά από τη φωλιά με την ουρά του ανάμεσα στα πόδια τους – που ονομάζεται “τρέξιμο τρωκτικού” επειδή μιμείται το κύριο θήραμα ορισμένων αρπακτικών – ελπίζοντας ότι θα ακολουθήσει ο πεινασμένος κυνηγός. Και μεταξύ των πιο περίπλοκων από αυτές τις συμπεριφορές είναι η προσποίηση  με την σπασμένη φτερούγα, η οποία ποικίλλει μεταξύ ατόμων και ειδών, από τη δραματική απόδοση έως να παραμένει ακίνητο με τεντωμένα φτερά.

Η ερευνητική ομάδα ψάχνοντας κυρίως στην βιβλιογραφία επί ενάμιση χρόνο τελικά βρήκε  285 είδη από 52 οικογένειες σε όλο τον κόσμο να προσποιούνται τραυματισμούς. Μόνο ένα στα πέντε από αυτά αποδείχτηκε ότι ήταν παράκτιο είδος, με πάπιες, ωδικά πτηνά, ακόμη και κουκουβάγιες να χρησιμοποιούν την προσποίηση της σπασμένης φτερούγας.

Αφού διαπίστωσαν ότι η συμπεριφορά αυτή είναι τόσο διαδεδομένη, οι ερευνητές στη συνέχεια ρώτησαν τι προκαλεί ορισμένα πουλιά να την εκτελούν ενώ τόσα άλλα είδη δεν το κάνουν.

Εξέτασαν 16 χαρακτηριστικά, όπως το μέγεθος του σώματος, το γεωγραφικό πλάτος αναπαραγωγής και το πόσο καλά κάθε είδος κρύβει τη φωλιά του. Μεταξύ των ευρημάτων της, η ομάδα ανακάλυψε ότι τα πουλιά που αναπαράγονται σε μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη ήταν πιο πιθανό να κάνουν την προσποίηση αυτή. Βρήκαν επίσης ότι τα είδη που δεν κρύβουν τις φωλιές τους τείνουν να χρησιμοποιούν το κόλπο με τις σπασμένες φτερούγες πιο συχνά από εκείνα με καλά κρυμμένες φωλιές.

«Τα ζώα που αντιμετωπίζουν περισσότερη θήρευση γενικά μπορεί να έχουν εξελίξει αυτήν την τεχνική—αυτό είναι ίσως το πιο γενικό συμπέρασμα που μπορείτε να βγάλετε από την εργασία μας», ανέφεραν οι ερευνητές.

Φυσικά, υπάρχουν και μειονεκτήματα στην προσποίηση ενός τραυματισμού. Τα πουλιά καίνε θερμίδες εκτελώντας τη συμπεριφορά, ενώ μερικές φορές καταβροχθίζονται από τα αρπακτικά ενώ κάνουν αυτές τις επιδείξεις απόσπασης της προσοχής.

Μια ερώτηση που αξίζει περισσότερη διερεύνηση, είναι: Γιατί τα αρπακτικά δεν έχουν πιάσει το τέχνασμα των πουλιών;  Θα περίμενε κανείς και τα αρπακτικά να έχουν εξεληχθεί σε ένα βαθμό  όμως φαίνεται ότι κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει.

Εάν συναντήσετε ένα πουλί που εμφανίζει τέτοιες συμπεριφορές προσποίησης, κάντε πίσω προσεκτικά, κοιτάζοντας το έδαφος και επαναλάβετε τα βήματά σας για να αποφύγετε να πατήσετε σε μια φωλιά. Ή, ακολουθήστε τον ενήλικα που εμφανίζεται, ο οποίος θα σας οδηγήσει μακριά από τα μικρά του. Μόλις φύγει, εγκαταλείψτε την περιοχή γρήγορα και προσεκτικά. Στη συνέχεια, μπορείτε να παρατηρήσετε από μακριά αυτό το εντυπωσιακό παράδειγμα οξυδέρκειας των πτηνών και δεξιοτήτων γονικής μέριμνας.

Πληροφορίες -Πηγές:

[22/09/2022] https://www.audubon.org/

Επιμέλεια κειμένου: Φώτω Κόνσολα, (M.Sc. Περιβάλλοντος, Δασοπόνος)