Μειώνεται ο πληθυσμός των εντόμων;
Ένα πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύθηκε ανέφερε την πτώση του αριθμού των ιπτάμενων εντόμων στη Γερμανία (Hallman et al 2017). Η ανάλυση της έρευνας αυτής αναφέρει ότι εκτιμάται μείωση της βιομάζας στο 76% στα ιπτάμενα έντομα για τα 27 χρόνια που υλοποιήθηκαν μετρήσεις. Αυτό αμέσως τράβηξε την προσοχή των μέσων ενημέρωσης τα οποία ασχολήθηκαν με το θέμα.
Ενδεικτικό άρθρο στο εξωτερικό http://www.bbc.com/news/science-environment-41670472
αλλά και στην χώρα μας http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500169609
Τα ερωτήματα που δημιουργούνται είναι τα εξής: Πρέπει να ανησυχούμε; Είναι καλό για τους αγρότες να έχουν λιγότερα «ενοχλητικά» πλάσματα γύρω τους;
Η παγκόσμια μείωση του πληθυσμού των ιπτάμενων εντόμων έχει προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον τόσο στους επιστήμονες όσο και στο ευρύ κοινό. Μια πιθανή απώλεια στην ποικιλομορφία και την αφθονία των εντόμων μπορεί να προκαλέσει διαδοχικές επιπτώσεις στην τροφική αλυσίδα και να δημιουργήσει προβλήματα στη λειτουργία του οικοσυστήματος. Επομένως αν και υπάρχει ένα ποσοστό ειδών εντόμων που προκαλούν ζημιές σε καλλιέργειες, η αφθονία και η ποικιλία των ειδών θεωρείται καλή.
Πολλά είδη παρέχουν σημαντικές υπηρεσίες στο οικοσύστημα: ελέγχουν παράσιτα των καλλιεργειών, επικονιάζουν καλλιέργειες, ανακυκλώνουν την οργανική ύλη. Εκτός αυτών βέβαια αποτελούν τροφή για πολλά είδη πτηνών (και τους νεοσσούς του), θηλαστικών, ερπετών και αμφιβίων.
Οι συγγραφείς της έρευνας αυτής βρήκαν μια αρκετά δραματική μείωση κατά 76% αλλά θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι τα ευρήματα αυτά δεν είναι οριστικά και ότι κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει παντού, ούτε ίσως για όλα τα είδη εντόμων.
Σε μια άλλη εργασία που δημοσιεύθηκε το 2015 (Ewald et al 2015), οι αναλύσεις 26 ομάδων εντόμων έδειξαν ότι η αφθονία των 12 ταξινομικών εντόμων μειώθηκε, οι δύο αυξήθηκαν και οι υπόλοιπες εμφανίζουν μεταβλητότητα, ενώ κάποιες ανακάμπτουν και στη συνέχεια μειώνονται. Συνολικά, όμως, σημειώθηκε μείωση κατά 35% του συνολικού αριθμού των εντόμων. Αυτή η ανάλυση επεδίωκε επίσης να προσδιορίσει εάν οι μεταβολές στον καιρό ή τα φυτοφάρμακα ήταν υπεύθυνες για ορισμένες από τις παρατηρούμενες αλλαγές στα έντομα. Παρόλο που τα ζεστά / ξηρά χρόνια και τα κρύα / βρεγμένα χρόνια επηρέασαν την αφθονία των εντόμων, τόσο θετικά όσο και αρνητικά, η χρήση φυτοφαρμάκων μόνο ή σε συνδυασμό με καιρικές συνθήκες είχε επίσης αντίκτυπο.
Η χρήση εντομοκτόνων, μυκητοκτόνων και ζιζανιοκτόνων είχε αυξηθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της μελέτης στο Sussex και οι τρεις τύποι μπορούν να έχουν αντίκτυπο στα έντομα (Ewald et al 2016). Τα ζιζανιοκτόνα με την απομάκρυνση των ζιζανίων από τα οποία εξαρτώνται πολλά έντομα που τρέφονται από φυτά. Τα μυκητοκτόνα μειώνοντας τους μύκητες που τρέφονται μερικά έντομα (π.χ. είδη Tachyporus). Και φυσικά τα εντομοκτόνα τα οποία έχουν σχεδιαστεί για να σκοτώνουν τα έντομα. Έτσι, ο συνδυασμός της απομάκρυνσης της τροφής τους και η πρόκληση θνησιμότητα επηρέασε τα έντομα μειώνοντας την αφθονία τους. Η μεγαλύτερη πτώση της αφθονίας παρατηρήθηκε στη δεκαετία του 1970 και γνωρίζουμε από προηγούμενες αναλύσεις ότι τα εντομοκτόνα που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή την περίοδο ήταν ιδιαίτερα επιβλαβή. Στις μέρες μας βέβαια πολλοί αγρότες γνωρίζουν τις επιπτώσεις των εντομοκτόνων, αρκετοί από αυτούς έχουν στραφεί σε μια μορφή γεωργίας με μικρότερη εντατικοποίηση και βέβαια πολλά από αυτά τα εντομοκτόνα που κυκλοφορούσαν έχει πλέον απαγορευθεί η χρήση τους.
Ωστόσο, δεν πρέπει να είμαστε πολύ ικανοποιημένοι, καθώς υπάρχουν προβλήματα με τα σύγχρονα γεωργικά συστήματα. Οι πληθυσμοί εντόμων μπορεί να χρειαστούν χρόνο για να ανακάμψουν, καθώς πολλά είδη έχουν μόνο μία γενιά το χρόνο. Κάποια πρέπει να παραμείνουν ανεπηρέαστα εάν πρόκειται να ανασυγκροτήσουν τους πληθυσμούς τους, έτσι είναι απαραίτητες οι μη ανεπτυγμένες περιοχές στο τοπίο (φυσικοί φράκτες, ακαλλιέργητες λωρίδες /νησίδες, κ.α.). Προηγούμενες εργασίες που υπολόγισαν την επίδραση της ρίψης εντομοκτόνων σε πεταλούδες έδειξαν ότι θα χρειαστούν επτά χρόνια για την ανάκτηση ικανοποιητικών αριθμών (Aebischer 1990).
Όπως πάντα στην οικολογία, τίποτα δεν είναι πάντα απλό και τα έντομα είναι πιθανό να επηρεαστούν από πολλούς παράγοντες. Και βέβαια όλες αυτές οι αλλαγές που έχουν πραγματοποιηθεί στα ενδιαιτήματα το τελευταίο μισό του αιώνα δεν είναι μεμονωμένες αλλά αλληλένδετες και επηρέασαν την χλωρίδα και πανίδα κάθε περιοχής.
Εάν θέλουμε να ενθαρρύνουμε τα έντομα, τότε υπάρχει μια σειρά από δράσεις που μπορείτε να κάνετε:
- Αποφεύγουμε την αλόγιστη χρήση εντομοκτόνων όποτε είναι δυνατόν.
- Αφήνουμε τους φυσικούς φράκτες στην ύπαιθρο και επιτρέπουμε την ανθοφορία και την παραγωγή μούρων και άλλων καρπών.
- Αποφεύγουμε την ρίψη εντομοκτόνων και λιπασμάτων στα πρανή των αγροτεμαχίων, στους φυσικούς φράκτες αλλά και τα ρέματα.
- Αναπτύσσουμε εναλλακτικές καλλιέργειες (π.χ. όσπρια).
Hallman et al, 2017, More than 75 percent decline over 27 years in total flying insect biomass in protected areas, Published: October 18, 2017 http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0185809
Prof John Holland and Dr Julie Ewald, 2017, Should we be worried about insect declines?, Game and Wildlife Conservation Trust, https://www.gwct.org.uk/blogs/farmland-ecology-blog/2017/october/should-we-be-worried-about-insect-declines/?utm_source=All%20Contacts&utm_campaign=f4a7eac083-Non-Mem-NL-311017&utm_medium=email&utm_term=0_dd843c5cb6-f4a7eac083-23114671&goal=0_dd843c5cb6-f4a7eac083-23114671&mc_cid=f4a7eac083&mc_eid=2ee98933fc
Φωτογραφία: Φωτεινή Στεφανιδάκη
