Το δάσος βαλανιδιών της Λήμνου

Αν όχι όλοι, τότε οι περισσότεροι Λημνιοί έχουμε δεχτεί «πειράγματα» για τη βλάστηση του νησιού μας.
-«Δε φυτρώνει δέντρο στη Λήμνο βρε»
-«Το ψηλότερο δέντρο σας είναι ο μαϊντανός» κτλ κτλ
Όποιος νομίζει ότι η Λήμνος δεν έχει δασικά δέντρα, δασικές εκτάσεις ή δάσος τότε… δεν έχει εξερευνήσει αρκετά το νησί. Δεν πρόκειται βέβαια για τη ζούγκλα του Αμαζονίου, ούτε για δάση που καλύπτουν τα γειτονικά νησιά μας αλλά για μικρές διάσπαρτες συστάδες/ εκτάσεις διάφορων δασικών ειδών. Αν λοιπόν παρατηρήσεις καλύτερα θα δεις: αγριελιές, πουρνάρια, φτελιές, τραχεία πεύκη και κουκουναριά, κυπαρίσσια, λεύκες, βαλανιδιές ακόμη και καστανιές.
Η μεγαλύτερη, όμως, έκταση δάσους βρίσκεται αδιαμφισβήτητα ανάμεσα στα χωριά Ρεπανίδι και Κοντοπούλι, στα βορειοανατολικά του νησιού και πρόκειται για ένα είδος αιωνόβιο, την ήμερη βαλανιδιά (Quercus ithaburensis ssp. macrolepis). Προσέχοντας κάπως πιο προσεκτικά τα διάσπαρτα δέντρα μπορείς να συμπεράνεις ότι η σημερινή μορφή του είναι υπολειμματική αφού εξαπλώνονταν μέχρι την Ηφαιστία και τον Άγιο Αλέξανδρο.
Η δρυς ήταν ιερό δέντρο των αρχαίων ελλήνων, αφιερωμένο στον Δία, συμβόλιζε τη δύναμη και την αιωνιότητα. Μέσα στα δάση της βαλανιδιάς ζούσαν η δρυάδες ή αμαδρυάδες νύμφες χαίρονταν με τη βροχή, έκλαιγαν όταν το δέντρο δεν είχε φύλλα και πέθαιναν όταν αυτό κόβονταν. Γι’ αυτό το λόγο η υλοτομία του απαγορεύονταν με ειδικούς νόμους, με τιμωρία ακόμη και τον θάνατο.
Η πρώτη αναφορά που υπάρχει γι αυτές είναι από τον περιηγητή Belon το 1546, το δάσος προφανώς προϋπήρχε.
Κατά τη διάρκεια των Βυζαντινών και Μεσαιωνικών χρόνων η ξυλεία που χρησιμοποιούνταν για τη ναυπηγική και άλλες χρήσεις προέρχονταν από το Άγιο Όρος ή τη Σαμοθράκη. Η χρήση των βαλανιδιών ήταν σπάνια ακόμη και στα νεότερα χρόνια.
Σήμερα, η εντατικοποίηση της γεωργίας αλλά και άλλοι παράγοντες συνέβαλαν στον περιορισμό της επιφάνειας εξάπλωσης του είδους. Το δάσος είναι κατά πλειοψηφία ιδιωτικό (αφού βρίσκεται μέσα σε καλλιεργούμενες γαίες). Η υλοτομία του δεν απαγορεύεται, αρκεί να πάρει κανείς την απαραίτητη αδειοδότηση από τη δασική υπηρεσία. Βέβαια, δεν λείπουν περιστατικά παράνομης υλοτόμησης. Ένα κομμάτι της έκτασης βρίσκεται εντός περιοχής Natura αλλά η προστασία του είναι θεωρητική και έντυπη.
Αν το σκεφτεί κανείς αυτά τα δέντρα είναι από μόνα τους ιστορία, γνώρισαν Τούρκους, Βυζαντινούς, Σαρακηνούς, Γενοβέζους, γνώρισαν εμάς και μεις με τη σειρά μας πρέπει να τα γνωρίσουμε στις επόμενες γενιές.

Φώτω Φ. Κόνσολα
Δασοπόνος & ΔΦΠ