Η Κυδωνιά, το κυδώνι και οι καλλιέργειες που χάνουμε

Τα ονόματά της πολλά, Κυδωνέα η προμήκης, Cydonia oblonga με συνώνυμα Cydonia vulgaris Pers. και Pyrus cydonia L., με καταγωγή από περιοχή του Καυκάσου πιθανώς και από το Ιράν. Στη χώρα μας κάποτε υπήρχε σχεδόν παντού όπου ευδοκιμούν οι αχλαδιές και οι μηλιές (ανήκουν στην ίδια οικογένεια των Ροδοδών).

ΟΙ ΧΡΗΣΕΙΣ

Η διεθνής βιβλιογραφία αναφέρει περίπου 65 με 70 συνταγές πιάτων με κυδώνι (όταν μαγειρεύεται αποκτά μια πολύ ωραία γεύση «τάρτας» ροζέ απόχρωσης, πολύ ελκυστική… και πολύ προτιμότερη από την γεύση του νωπού κυδωνιού) και διάφορα άλλα παρασκευάσματα ανά τον κόσμο (γλυκίσματα, χυμοί, ζελέδες, αποξηραμένα φρούτα, κυδωνόπαστες, σάλτσες, μαρμελάδες, έλαια, πουρέ, λικέρ, το «τυρί» από κυδώνι το γνωστό membrillo των Ισπανών, και πολλά ακόμη παρασκευάσματα), αλλά αναρίθμητες είναι και οι αναφορές σε καμιά 20ριά οφέλη για την υγεία μας, ως άλλη μία σπουδαία υπερτροφή, με σημαντικά πλεονεκτήματα όπως:

1. Πλούσιο σε Βιταμίνες Α, Β και C
2. Αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες
3. Πολύ καλό για απώλεια βάρους
4. Θεραπευτικό για γαστρικά έλκη και κυρίως ο χυμός κυδωνιού
5. Σιρόπι κυδωνιού θεραπεύει αιμορροΐδες
6. Ανάμικτο με μέλι θεραπεύει κολίτιδες, δυσκοίλια, παθήσεις του εντέρου
7. Αντιοξειδωτική δράση
8. Θεραπεύει ναυτίες και σταματά εμετούς
9. Δρα κατά των ιών
10. Ρίχνει την πίεση
11. Ρίχνει τα επίπεδα χοληστερίνης
12. Λόγω της αντιοξειδωτικής δράσης έχει και αντικαρκινική δράση
13. Μας ηρεμεί και πολεμά το στρες
14. Ωφέλιμο για το συκώτι και την όραση
15. Το σπορέλαιο από τους σπόρους του κυδωνιού ανακουφίζει τον πονεμένο λαιμό και απαλλάσσει από βραχνάδες
16. Το σιρόπι κυδωνιού αναφέρεται ως ωφέλιμο για αντιμετώπιση δυσεντερίας, άσθματος και αναιμίας…

Στη χώρα μας όπως συμβαίνει με πολλά ακόμη χρήσιμα δένδρα, η κυδωνιά αποτελεί τελείως περιθωριακή καλλιέργεια (ενώ θα μπορούσε να καλύψει εδάφη σε εγκατάλειψη, κυρίως σε ημιορεινές περιοχές όπου παλαιότερα ευδοκιμούσε η κυδωνιά…) γεγονός που αποδεικνύει και την επιπολαιότητα με την οποία αντιμετωπίζεται σήμερα η αγροτική ανάπτυξη στον τόπο, εστιάζοντας σε άγνωστες, ξενόφερτες και αμφιβόλου χρηστικότητας, εμπορικότητας και κερδοφορίας δενδροκομικές καλλιέργειες, ενώ εγκαταλείπονται εκείνες που κάποτε τάιζαν πολύ κόσμο στην Ελληνική ύπαιθρο και στις πόλεις, αλλά συνέβαλαν και στην υγεία του πληθυσμού.

ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΠΟΥ ΓΙΝΟΝΤΑΙ

Δειλά δειλά τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται μια πιο συστηματική στροφή προς την καλλιέργεια με κέντρο την Ημαθία όπου καλλιεργείται κυρίως η «τούρκικη» ποικιλία και γίνονται και εξαγωγές προς Ρουμανία, Βουλγαρία και Β. Ευρωπαϊκές χώρες… Η εγχώρια κατανάλωση είναι άκρως περιορισμένη, απλά γιατί δεν γίνεται ευρέως γνωστό το φρούτο και τα διατροφικά του πλεονεκτήματά (ανύπαρκτο μάρκετινγκ, ανύπαρκτο κρατικό ενδιαφέρον, ανύπαρκτη η παρακολούθηση των αγορών που αναζητούν και απορροφούν το εν λόγω προϊόν…). Ποικιλίες ντόπιες και παλιότερες είτε έχουν εξαφανιστεί είτε κινδυνεύουν να αφανιστούν… Είναι μεν το κόστος παραγωγής κάπως αυξημένο σε σχέση π.χ. με των μήλων, αλλά εφόσον αναπτυχθεί η ζήτηση κυρίως από τις βιοτεχνίες και βιομηχανίες μεταποίησης και γίνουν γνωστά τα οφέλη στην κατανάλωση (διατροφικό και φαρμακευτικό), οι τιμές θα μπορούν να ικανοποιούν και παραγωγό και μεταποιητή.

ΤΟ ΚΥΔΩΝΙ ΜΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

Παγκοσμίως καλλιεργούνται περί τα 500.000 χιλιάδες στρέμματα με κυδωνιές. Η Τουρκία παράγει περί τους 140.000 μετρικούς τόνους (ΜΤ) ετησίως (από μία έκταση 110.000 στρέμματα) και ακολουθεί η Κίνα με περίπου 125 έως 130.000 ΜΤ. Στην Ευρώπη οι Ισπανία και Σερβία είναι πρώτες με πάνω από 15.000 ΜΤ παραγωγές η κάθε μια. Η χώρα μας παράγει περί τους 10.000 ΜΤ σε μια καλή χρονιά και δεν φτάνουν να καλύψουν την ζήτηση η οποία συμπληρώνεται ως συνήθως με εισαγωγές από την Τουρκία… Τα μηνύματα από την Ελληνική ύπαιθρο είναι ότι το κυδώνι είναι σίγουρα μια δυναμική καλλιέργεια (ανάλογα με την ποιότητα και την χρονιά οι τιμές παραγωγού κυμαίνονται μεταξύ 0,20 € και μέχρι και 0,50 €/κιλ, με 1,90-2,10 €/κιλ στη λιανική…!!!) σχετικά εύκολη στο χωράφι (μια παραγωγή με προβλήματα φυτοπροστασίας που αντιμετωπίζονται σήμερα ικανοποιητικά, πλην των απρόβλεπτων καιρικών μεταβολών…), αλλά πρόκειται και για εξαγώγιμο είδος με υψηλή ζήτηση σε ολόκληρη την Β. Ευρώπη όπου κατάφερε να κυριαρχεί η Τουρκία.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΝ ΥΠΑΡΞΟΥΝ

Με την προϋπόθεση ότι το ελληνικό κυδώνι μπορεί να βοηθηθεί ώστε να αποκτήσει ευρύτερη και σταθερότερη πελατεία στις Ευρωπαϊκές αγορές (αρχίζοντας με καλές τιμές παραγωγού, προώθηση & σωστό σύγχρονο μάρκετινγκ, με σωστή ποιοτική διαλογή ώστε να είναι ανταγωνιστικό, άριστη εμπορική συσκευασία και ενίσχυση οικονομική από την πολιτεία…), οι Έλληνες παραγωγοί δεν έχουν λόγους να μην στραφούν προς την καλλιέργεια ώστε να ικανοποιούνται και η εγχώρια ζήτηση από «ελληνικούς οπωρώνες» και οι εξαγωγές. Όπως κάθε φορά σχολιάζουμε, έτσι και για το κυδώνι, η καλλιέργεια του θα πρέπει να συνδυαστεί αφενός με τις συγκεκριμένες περιοχές και τοποθεσίες «ευδοκίμησης» στην Ελληνική επικράτεια, ώστε να αποδίδουν τα δένδρα σε καρπό και να επιφέρουν και ικανοποιητικό αγροτικό εισόδημα, αλλά και να οριστούν τοποθεσίες (χωροθέτηση) στην ημιορεινή και σχετικά ορεινή ζώνη της χώρας με τέτοιο τρόπο που θα ενδείκνυται η υποδοχή «αγροδασικών» φυτειών όπως είναι το κάστανο, το καρύδι, το κυδώνι και άλλες, σε κάποιο πλαίσιο σχεδιασμού αναζωογόνησης των λιγότερο ευνοημένων περιοχών με επινόηση «σοβαρών κινήτρων» για την επιστροφή εγκαταλειμμένων εκτάσεων της χώρας σε «ειδικές» και βιοκλιματικά «προσαρμοστικές» γεωργικές δραστηριότητες…, πάντοτε με την ουσιαστική συμβουλευτική παρουσία των Γεωπονικών και Δασικών υπηρεσιών στις Περιφέρειες και τους Δήμους.

ΑΛΛΟΥ ΔΕΝ ΧΑΝΟΥΝ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ

Στην Αμερικανική Ήπειρο το κυδώνι παράγεται σε ικανές ποσότητες κυρίως στην Αργεντινή (40-45.000 ΜΤ). Στις ΗΠΑ η καλλιέργεια της κυδωνιάς είναι σχετικά περιορισμένη σε έκταση (κάτι περισσότερο από 1200 στρέμματα) με αξία παραγωγής γύρω στα 450.000 δολάρια ΗΠΑ. Πολλές από τις καλλιέργειες προορίζονται και για την παραγωγή «υποκειμένων» αχλαδιάς. Η παραγωγή λίγη όπως και του κάστανου, αλλά δείχνει «αυξητικές» τάσεις και μόνον στις Πολιτείες της Καλιφόρνια και Όρεγκον μετά από την διαπίστωση ότι η ζήτηση ως «υπερτροφή» αυξάνεται τα τελευταία χρόνια. Θεωρείται «σπέσιαλ» καλλιέργεια και «σπέσιαλ τροφή» ενώ ερευνητικά έχουν ασχοληθεί και το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια (Davis) και η Γεωπονική Σχολή του πολιτειακού Πανεπιστημίου & Πολυτεχνείου της Pomona στην Καλιφόρνια (δημόσιο Παν/μιο) με πληθώρα δημοσιεύσεων. Η πιο αποδοτική και άρα πιο δημοφιλής ποικιλία είναι η Pineapple (στα ελληνικά «Ανανάς») που αναπτύχθηκε από τον Αμερικάνο Γενετιστή Βοτανολόγο Λούθερ Μπάρμπανκ και άρχισε να φυτεύεται εδώ και 130 περίπου χρόνια στις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ όπου κάποτε είχε καλύψει έκταση 4000 περίπου στρεμμάτων λόγω της μεγάλης περιεκτικότητας σε πηκτίνη για παρασκευή ζελέδων, κρεμών, κλπ, μέχρι που κυκλοφόρησαν οι διάφορες ζελατίνες και συρρικνώθηκε η παραγωγή. Νωπά κυδώνια κάνουν την εμφάνισή τους στις «Αγορές των Αγροτών» των ΗΠΑ, αλλά και πολλά μεταποιημένα προϊόντα στις αλυσίδες τροφίμων, και σε συνταγές εστιατορίων. Σύμφωνα με ανακοίνωση του Agricultural research Service (ARS/USDA), Υπηρεσία Αγροτικής Έρευνας των ΗΠΑ, το Εθνικό Κέντρο Βιοαποθέματος και Κλωνοποιήσεων στο Όρεγκον ασχολείται εντατικά με το κυδώνι ερευνώντας τις δυνατότητες βελτίωσης των ποικιλιών προς πιο ανθεκτικές στο ψύχος, για μεγαλύτερο μέγεθος καρπών, και ανθεκτικότητα σε φυτοασθένειες .

ΚΛΕΙΝΟΝΤΑΣ

Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι η στροφή σε νέες ξενικές καλλιέργειες θα πρέπει να αποφασίζονται σε συνδυασμό με δύο βασικούς παράγοντες,

(1) το κατά πόσον αποκαθιστούμε ή όχι πολύτιμες καλλιέργειες που χάθηκαν από την Ελληνική ύπαιθρο και

(2) εάν αυτές οι τόσο πρωτόγνωρες και σπάνιες για άλλους, παραδοσιακές και ποιοτικές καλλιέργειες που εμείς τις χάσαμε και τις ξεχάσαμε, προωθούνται πλέον από άλλες χώρες οι όποιες “έπιασαν το νόημα” ώστε και τις ανάγκες τους να καλύπτουν και την ζήτηση των διεθνών αγορών να ικανοποιούν απολαμβάνοντας κέρδη.

Ο Σταμάτης Σεκλιζιώτης είναι γεωπόνος (ΑΠΘ), Αρχιτέκτονας Τοπίου και πρώην Β’ Ακόλουθος Γεωργικών υποθέσεων Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ. Έχει τιμηθεί δυο φορές (2002, 2009) με τα Βραβεία Αριστείας για το Αγροτικό Ρεπορτάζ (Honorary Awards «Excellence in Reporting») του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ.

(Το άρθρο δημοσιεύθηκε στις 06/10/2018 στο λογαριασμό του στο facebook)

Φωτογραφία: https://www.newsbeast.gr/geuseis/arthro/4175659/glyko-kydoni